ΤΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΤΟΥ 1946
Τὸ Δημοψήφισμα τοῦ 1946 προκηρύχθηκε στὶς 30 Ἰουνίου 1946 (ΦΕΚ Α΄ 205) ἀπὸ τὴν κυβέρνηση τοῦ Κωνσταντίνου Τσαλδάρη καὶ διενεργήθηκε τὴν 1 Σεπτεμβρίου τοῦ ἴδιου ἔτους, σύμφωνα μὲ ψήφισμα τῆς Βουλῆς, μὲ τὸ ἐρώτημα τῆς ἐπανόδου τοῦ Βασιλιᾶ Γεωργίου Β΄ στὴν Ἑλλάδα ἢ ὄχι (ὁ ὁποῖος εἶχε φύγει ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα μαζὶ μὲ τὴν ἑλληνικὴ κυβέρνηση ὅταν καταλήφθηκε ἡ Ἑλλάδα ἀπὸ τὶς Γερμανικὲς δυνάμεις τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1941) καθὼς καὶ μιὰ τρίτη ἐπιλογὴ ὑπὲρ τῆς Ἀβασίλευτης Δημοκρατίας. Τὸ ἀποτέλεσμα ἦταν 69% ὑπὲρ τῆς ἐπανόδου τοῦ βασιλιᾶ, 20% Λευκὰ ψηφοδέλτια καὶ 11% ὑπὲρ τῆς Ἀβασίλευτης Δημοκρατίας.
Ἱστορικὸ πλαίσιο
Τὸν Μάϊο τοῦ 1941, ἡ διαγραφόμενη ὁλοκληρωτικὴ κατάληψη τῆς χώρας ἀπὸ τὶς δυνάμεις τοῦ Ἄξονα καὶ ἡ ἀπόφαση τῆς κυβέρνησης νὰ συνεχίσει τὴν πολεμικὴ προσπάθεια στὸ πλευρὸ τῶν Συμμάχων, ὑποχρέωναν τὸν βασιλιᾶ τῆς Ἑλλάδας Γεώργιο νὰ ἐγκαταλείψει τὸ ἐθνικὸ ἔδαφος. Ἡ παρουσία του, ἀρχικὰ στὸ Κάϊρο καὶ στὴ συνέχεια στὸ Λονδῖνο, ἔφερε τὴ σφραγῖδα τῆς νομιμότητας καὶ τῆς συνέχειας τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους στὴν ἐξορία. Ὅλες οἱ συμμαχικὲς καὶ οὐδέτερες χῶρες ἀναγνώριζαν τὴν κυβέρνησή του ὡς τὴ μόνη νόμιμη ἑλληνικὴ κυβέρνηση. Καμία ἀπὸ τὶς κυβερνήσεις τῶν χωρῶν τοῦ Ἄξονα δὲν ἀναγνώρισε οὔτε ἀποκατέστησε διπλωματικὲς σχέσεις μὲ τὶς κατοχικὲς κυβερνήσεις ποὺ σχηματίστηκαν στὴν Ἀθήνα κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ πολέμου.
Εἶχαν προηγηθεῖ οἱ βουλευτικὲς ἐκλογὲς τῆς 31ης Μαρτίου 1946 ὅπου τὸ ΚΚΕ καὶ ἀρκετὰ κόμματα ἀπεῖχαν καταγγέλοντας ἐκ τῶν προτέρων νοθεία. Μετὰ τὴ νίκη στὶς βουλευτικὲς ἐκλογὲς τῶν Λαϊκῶν, ποὺ ὑποστήριζαν τὸν μοναρχικὸ θεσμό, τὰ στελέχη τοῦ κόμματος καὶ τῆς κυβέρνησης πίεζαν γιὰ ἐπίσπευση τοῦ δημοψηφίσματος τῆς ἐπιστροφῆς τοῦ Ἕλληνα βασιλέα, τὸ ὁποῖο εἶχε ἀρχικὰ τοποθετηθεῖ γιὰ τὸ ἔτος 1948. Μὲ τὴν ἐπίσπευση διαφωνοῦσαν οἱ κεντρῶοι πολιτικοὶ καθὼς καὶ οἱ Βρετανικὲς ἀρχὲς ἀλλὰ ὑποχώρησαν μπροστὰ στὴ δύναμη τῆς ἐκλογικῆς ἐπιτυχίας τῶν Λαϊκῶν. Σύμφωνα μὲ τὸ ἀπὸ 27/30 Ἰουνίου 1946 Δ΄ Ψήφισμα τῆς Βουλῆς, «δι οῦ ἐλευθέρως θέλει ἀποφανθῇ ὁ Λαὸς περὶ τῆς ἐπανόδου τῆς Α.Μ. τοῦ Βασιλέως Γεωργίου Β΄ εἰς τὴν Ἑλλάδα πρὸς αὐτοπρόσωπον ἀνάληψιν τῆς ἀσκήσεως τῶν κατὰ τὸ ἰσχῦον Σύνταγμα ἁρμοδιοτήτων αὐτοῦ». Οἱ ἐπιλογὲς ἦταν δύο: ὑπὲρ τῆς ἐπανόδου τοῦ Βασιλιᾶ ἢ ὑπὲρ τῆς Δημοκρατίας, ἂν καὶ πολλὰ ψηφοδέλτια βρέθηκαν λευκά.
Στάση τῶν κομμάτων
Ὁ «Ριζοσπάστης» καλεῖ τὸν ἑλληνικὸ λαὸ νὰ ρίξει λευκὸ στὸ δημοψήφισμα γιὰ τὴν ἐπιστροφὴ τοῦ Γεωργίου Β΄ (1/9/1946). Τὸ ΚΚΕ, ἐνῷ ἀπεῖχε ἀπὸ τὶς βουλευτικὲς ἐκλογὲς τοῦ 1946, συμμετεῖχε στὸ δημοψήφισμα ζητῶντας ἀπὸ τὰ μέλη του νὰ ρίξουν λευκό. Ἡ Ἐθνικὴ Πολιτικὴ Ἕνωση τῶν Γ. Παπανδρέου, Σοφoκλὴ Βενιζέλου καὶ Π. Κανελλόπουλου καὶ οἱ Φιλελεύθεροι τοῦ Θ. Σοφούλη εἶχαν ταχθεῖ ὑπὲρ τῆς Ἀβασίλευτης Δημοκρατίας ἢ κατὰ τῆς ἐπανόδου, δήλωσαν ὅμως ὅτι θὰ ἀποδεχθοῦν τὸ ἀποτέλεσμα. Στὴν οὐσία, ὄχι ἀνοιχτά, λόγῳ τῆς ταραγμένης περιόδου, τὰ κεντρῶα κόμματα γιὰ λόγους ἀρχῆς ψήφιζαν Ἀβασίλευτη ἀλλὰ δὲν ἔκαναν μεγάλη ἐκστρατεία ὑπέρ της. Τὸν ὑπὲρ τῆς δημοκρατίας ἀγῶνα τὸν ἔδωσαν ἀπὸ τὴν παράταξή τους κυρίως ὁ Νικόλαος Πλαστήρας καὶ ὁ Ἐμμανουὴλ Τσουδερός. Ὑπὲρ τῆς ἐπανόδου εἶχαν ἐκδηλωθεῖ τὸ Λαϊκὸ Κόμμα καὶ ὅσοι εἶχαν συνεργασθεῖ μαζί του στὶς βουλευτικὲς ἐκλογὲς τῆς 31ης Μαρτίου 1946.
Ἀποτελέσματα
Τὸ δημοψήφισμα διενεργήθηκε τὴν 1η Σεπτεμβρίου τοῦ 1946. Σὲ σύνολο 1.812.444 ἐγγεγραμμένων ψηφοφόρων ψήφισαν 1.679.813. Τὸ ἀποτέλεσμα ἦταν 69% τῶν ψήφων ὑπὲρ τῆς ἐπανόδου τοῦ Γεωργίου Β΄. Στὴν ἠπειρωτικὴ Ἑλλάδα ὁ Γεώργιος Β΄ ἔλαβε ἀπὸ 80% ἕως 97%, ἐνῷ στὶς πόλεις ψήφισαν κατὰ τῆς ἐπανόδου του. Στὴν Κρήτη σημειώθηκε ποσοστὸ 70% ὑπὲρ τῆς Ἀβασίλευτης Δημοκρατίας. Ὁ Γεώργιος Β΄ ἐπέστρεψε στὴν Ἑλλάδα στὶς 28 Σεπτεμβρίου.
